Menopoz ve Perimenopoz Tanımı:

"Menopoz" kelimesi, etimolojik olarak "mens" (Latince'de "ay" veya "adet" anlamında) ve "pause" (durmak, kesilmek) kelimelerinin birleşiminden gelir. Bu nedenle menopoz kelimesi, kelime anlamıyla "adetlerin durması" anlamına gelir. Birleşince "menopoz", adet döngüsünün durması anlamına gelen bir terim olur. Bu kelime ilk olarak 19. yüzyılda tıp literatüründe kullanılmaya başlanmıştır ve zamanla tüm dünyada aynı anlama gelecek şekilde yaygınlaşmıştır.

Menopoz, bir kadının adet döngülerinin kalıcı olarak sona erdiği, bir biyolojik süreçtir. Genellikle 45-55 yaşları arasında gerçekleşir. Menopozun tıbbi olarak tanımı, bir kadının 12 ay boyunca hiç adet görmemesi durumudur ve bu süreçte hamilelik gibi başka bir nedenin olmaması gerekir. Aslında menopoz tanısı geriye dönük olarak konulabilir , çünkü son adetin 'en son adet' olduğunu anlamak için üzerinden bir yıl geçmesi gerekir.

Perimenopoz, menopozdan önceki geçiş dönemidir ve vücudun doğurganlık döneminden menopoz dönemine geçişini temsil eder. Bu süreçte hormonlar (özellikle östrojen ve progesteron) düzensizleşir ve adet döngülerinde değişiklikler başlar. 

Perimenopoz Nedir? "Peri" öneki "çevresinde" veya "yakınında" anlamına gelir. Perimenopoz, menopoza giden yolun başlangıcıdır. Ortalama olarak menopozdan 2-10 yıl önce başlar, genellikle 35-45 yaş arasında görülür. Bu dönemde yumurtalık fonksiyonları azalmaya başlar ama kadın şans azalsa da gebe kalabilir. 

Perimenopozal dönemin iki evresi vardır:

1. Erken perimenopoz: Adetler hâlâ düzenli ama bazı belirtiler (ateş basması, ruh hali değişimi) başlamıştır.

2. Geç perimenopoz: Adetler seyrekleşir, düzensizleşir, araları uzar ve bazı aylar hiç olmayabilir.

Perimenopoz Belirtileri Nelerdir?

1. Düzensiz adetler (sıklığı veya süresi değişebilir)

2. Ateş basmaları ve gece terlemeleri

3. Uyku bozuklukları

4. Ruh hali değişiklikleri (sinirlilik, depresyon, anksiyete)

5. Vajinal kuruluk ve libido düşüklüğü

6. Yorgunluk, unutkanlık, konsantrasyon zorlukları

7. Göğüslerde hassasiyet

8. Kilo alımı veya vücut yağ dağılımında değişiklik

 Perimenopoz Nasıl Anlaşılır?

Tanı çoğunlukla belirtiler üzerinden konur, ancak bazı hormon testleri de destekleyici olabilir:

• FSH (Folikül Uyarıcı Hormon): Genellikle yükselmiştir.

• Östrojen: Düzensiz seviyelerde olabilir.

• AMH (Anti-Müllerian Hormon): Yumurtalık rezervini gösterir . Düşük AMH, yumurtalık rezervinin azaldığını ve menopozun yaklaşmakta olunduğunu gösterebilir.

• TSH: Tiroid sorunlarını dışlamak için bakılır (çünkü perimenopoza benzer belirtiler verir).

Ne Zaman Menopoza Girildiği Nasıl Anlaşılır?

Menopozun gerçekleştiği ancak bir kadın 12 ay üst üste hiç adet görmediğinde kesin olarak anlaşılır. Perimenopoz bu tarihten önceki dönemdir.

Menopozun Tanımında birkaç ayırım yapılır:

• Doğal menopoz: Yumurtalıkların östrojen ve progesteron üretimini azaltmasıyla kendiliğinden ortaya çıkar.

• Cerrahi menopoz: Yumurtalıkların ameliyatla alınması gibi tıbbi müdahalelerle oluşur.

• Erken menopoz: 40 yaşından önce adetlerin kesilmesidir (erken yumurtalık yetmezliği olarak da bilinir).

Menopoz Sonrası Dönem (Postmenapozal Dönem):

Menopoz sonrası dönem ise son adetten sonra yaşam boyu devam eden dönemdir. Postmenopozal dönemde kadınlar östrojen seviyelerinin düşmesi nedeniyle kemik erimesi (osteoporoz), kalp hastalıkları, nörolojik problemler, genital ve idrar yolu problemleri açısından daha dikkatli izlenmelidir.

Menopoz yaşı, büyük ölçüde genetik faktörlere bağlıdır, ancak çevresel, yaşam tarzı ve sağlıkla ilgili bazı etkenler de bu yaşı etkileyebilir.

1. Genetik Faktörler (en önemli etken)

• Annenizin veya kız kardeşinizin menopoza girdiği yaş, sizin için önemli bir ipucu verir.

• Genetik olarak belirlenen yumurtalık rezervi, bu süreci doğrudan etkiler.

 2. Sigara Kullanımı

• Sigara içen kadınlar, ortalama olarak 1-2 yıl daha erken menopoza girer.

• Nikotin, yumurtalıkların östrojen üretimini baskılar.

 3. Bazı Tıbbi Durumlar ve Tedaviler

• Kanser tedavileri (kemoterapi, radyoterapi)

• Otoimmün hastalıklar

• Yumurtalık cerrahisi (yumurtalıkların alınması veya hasar görmesi)

• Düşük yumurtalık rezervi (erken yumurtalık yetmezliği, 40 yaş öncesi menopoz)

4. Beslenme ve Vücut Kitle İndeksi (VKİ)

• Çok zayıf olmak (düşük yağ oranı), östrojen düzeyini azaltabilir ve menopoza daha erken girilmesine neden olabilir.

• Aşırı obezite de hormonal dengeyi bozabilir.

 5. Yaşam Tarzı ve Çevresel Etkenler

• Aşırı stres, uyku bozuklukları, kötü beslenme

• Yoğun fiziksel aktivite (özellikle profesyonel sporcularda)

• Endokrin bozuculara (plastikler, kimyasallar) yoğun maruz kalma

Ortalama Menopoz Yaşı:

• Türkiye'de: 47–49 yaş

• Dünya genelinde: 45–55 yaş aralığında

• 40 yaşından önce menopoza girilmesine erken menopoz,
  60 yaşından sonra girilmesine ise geç menopoz denir.

Menopoz Döneminde Kadının Duygusal Yolculuğu

Menopoz, yalnızca hormonal bir değişim yalnızca adetin kesilip - doğuganlığın sona ermesi değil, kadının bedeniyle, kimliğiyle ve yaşamıyla yeniden tanıştığı derin bir geçiş dönemidir. Aynı zamanda fiziksel, psikolojik ve sosyal alanlarda da önemli değişikliklere yol açan bir geçiş dönemidir. Bu değişimler her kadında farklı yoğunlukta yaşanabilir; kimileri bu dönemi neredeyse fark etmeden atlatırken, kimileri için oldukça zorlayıcı olabilir. Bu süreçte kadın, gençliğin geride kaldığını düşünerek hüzünlenebilirken, aynı zamanda özgürlüğün kapılarını da aralayabilir. Adet döngüsünün sonlanması, doğurganlık döneminin sona erdiğini hatırlatır; bu da bazı kadınlar için kayıp duygusu yaratırken, bazıları için rahatlamanın ve yeni bir başlangıcın habercisi olabilir.

Duygular bu dönemde inişli çıkışlıdır. Aniden gelen bir öfke, beklenmedik bir gözyaşı ya da geçmişe duyulan özlem… Tüm bu duygular östrojenin azalmasıyla daha belirgin hale gelir. Kadın kendini zaman zaman yabancılaşmış hissedebilir; bedeni değişir, uykuları bölünür, sıcak basmalarıyla uyanır, aynaya baktığında tanıdık olmayan bir yüz görebilir.

Ama menopoz aynı zamanda içsel gücün keşfedildiği bir dönemdir. Kadın artık ne istediğini daha iyi bilir, “hayır” demeyi öğrenmiştir. Toplumun beklentilerinden çok kendi iç sesini duymaya başlar. Bu yüzden menopoz, sadece bir son değil; aynı zamanda kadının kendini yeniden tanımladığı, duygusal olarak olgunlaştığı, bilgelik kazandığı bir dönemin başlangıcıdır.